به گزارش آی فیلم 2، روزهای پایانی سال 1400 را سپری می کنیم؛ سالی که ویروس منحوس کرونا تمام فعالیت ها را تحت الشعاع خود قرار داد و مرگ بسیاری را رقم زد.
اگرچه غم از دست دادن عزیزان در هرجای دنیا سخت می باشد، اما از دست دادن افرادی که سرمایه فکری و فرهنگی یک جامعه محسوب می‌شوند، این غم را دو چندان می‌کند.
در ادامه به نام مشاهیر افغانستانی اشاره می‌شود که در سال 1400 به دیار باقی شتافتند:
«فرید طهماس»
«فرید طهماس» شخصیت فرهنگی، نویسنده، شاعر و طنز پرداز مشهور افغانستان 10 حمل(فروردین) 1400 در مسکو درگذشت.
داکتر طهماس نویسنده، شاعر و طنزپرداز موفق بود که در شهر«کابل» چشم به دنیا باز کرد و در رشته خبرنگاری در مسکو دانش آموخت، ماستری اش را در سال ۱۹۸۷ در بخش خبرنگاری از پوهنتون «پاتریس لومومبا» گرفت و دکترایش را در رشته ای ادبیات و خبرنگاری در سال ۱۹۹۴ از پوهنتون دولتی مسکو دست آورد.
پیش از تحصیلات عالی در شعبات مختلف وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان به صفت خبرنگار در روزنامه ولایتی «اتحاد» بغلان، مجله «فرهنگ مردم»، «آژانس خبری باختر»، خبرنگار روزنامه «حقیقت انقلاب ثور» و نیز مدتی را در روزنامه «پیام» ایفای وظیفه کرد.
مرحوم طهماس در سال های تحصیل در خارج، گاه گاهی برای نشریه «دوستی»، چاپ مسکو مطلب می نوشت و با بخش جوانان آژانس خبری «نووستی» که به فارسی نشرات داشت همکاری می کرد.
«عبدالله مقری»
«عبدالله مقری» آوازخوان افغانستان 31 جوزا (خرداد) 1400 در اثر بیماری کرونا دریکی از شفاخانه های خصوصی «کابل» درگذشت.
مقری در سال‌های شصت به موسیقی رو آورد و با استعداد ویژه، علاقه، پشتکار و تلاش خستگی نا پذیری که داشت، به زودترین فرصت به شهرت و محبوبیت رسید.
زنده یاد «مقری» در آهنگ‌هایش بیشتر دردهای کشور جنگ زده و مصائب مردم را بیان می‌کرد و در هر یک از ترانه‌ها و آهنگ‌های حماسی و وطنی او، عشق و محبتش با مردم و کشورش طنین انداز بود.
«عبدالله مقری» جایگاه ویژه‌ای در میان آوازخوانان افغانستان داشت و نامش بیشتر به ترانه‌های میهنی و محلی این کشور گره خورده است.
گفتنی است که بیش‌ترین ترانه‌های عبدالله مقری به زبان پشتو است و صد‌ها نوار صوتی و ویدویوهای صوتی- تصویری از او به ثبت رسیده است..
استاد «ایوب»
استاد «ایوب»، یکی از خوانندگان مشهور زبان پشتو 6 اسد(مرداد) 1400 در افغانستان به عمر 82 سالگی درگذشت.
استاد ایوب بر اثر بیماری که مدت ها در حال مبارزه با آن بود، در شهر جلال آباد، مرکز ولایت ننگرهار درگذشت.
وی بخش زیادی از زندگی خود را به هنر و خدمت به مردمش اختصاص داد و با آواز دل‌نشین و گیرای خود، آهنگ‌هایی مملو از عشق، عاطفه و دوستی سرود.
آهنگ‌های «لیونۍ مینې کړم آشنا له بیابانه سره» و «ای عشقه نامراده تا څه په غمو سر کړم»، از سروده‌های استاد ایوب است. او در سرایش آهنگ‌هایش، از سبک ویژه‌ای استفاده می‌کرد و هنرمندان زیادی، آهنگ‌های او را بازخوانی کرده اند.
«معظم‌شاه روستا»
«معظم‌شاه روستا» شاعر و روزنامه‌نگار شناخته‌شده «بدخشانی» 6 اسد (مرداد) 1400 به دیار حق شتافت.
زنده یاد «روستا» در سال ۱۳۳۵ هجری خورشیدی در ناحیۀ «کرنج» ولسوالی «شغنان» ولایت بدخشان متولد شد و پس از فراگیری آموزش‌های مقدماتی، در سال ۱۳۵۸ از دانشکده ادبیات دانشگاه «کابل» فارغ تحصیل شد.
وی در کنار روزنامه‌نگاری، اشعاری به زبان‌های فارسی و شغنانی نیز سروده که بیشتر اشعارش در قالب غزل است.
«محمد سرور رجایی»
«محمد سرور رجایی» از چهره های شناخته شده فرهنگی مهاجران افغانستان در ایران که به علت ابتلا به کرونا در شفاخانه بستری شده بود، صبح روز 7 اسد (مرداد) 1400 دار فانی را وداع گفت.
سرور رجایی متولد ۱۳۴۸ در کابل بود که در سال ۱۳۷۳ به ایران مهاجرت می‌کند. مدیریت خانه ادبیات افغانستان و مدیریت دفتر شعر و داستان افغانستان در حوزه هنری از جمله فعالیت‌های اوست.
همچنین «گل‌های باغ کابل» مجموعه شعر کودکان، «از دشت لیلی تا جزیره مجنون»، «مأموریت خدا» مجموعه خاطرات احمدرضا سعیدی و «در آغوش قلبها» (مجموعه شعر و خاطره) از جمله آثار ماندگار مرحوم رجایی هستند.
«یاسین خموش»
«یاسین خموش» شاعر، ترانه‌سرا و از چهره‌های فرهنگی پیشکسوت افغانستان 19اسد (مرداد) 1400 به عمر هفتاد سالگی درگذشت.
وی خالق ترانه مشهور «برایم نامه از کابل رسیده/دوباره خون به رگ‌هایم دمیده» بود و در جوانی نیز در چندین فلم ایفای نقش داشت.
«اسدالله ولوالجی»
«اسدالله ولوالجی» شاعر و نویسنده نامدار کشور افغانستان 6 سنبله (شهریور) 1400 درگذشت.
در کنار مجموعه‌های شعری به زبان‌های ازبکی و فارسی‌دری از مرحوم ولوالجی چندین عنوان کتاب در مورد تاریخ معاصر افغانستان و ده‌ها مقاله در باره سیاست، تاریخ و ادبیات به جا مانده است.
«غلام‌حیدر اسیر هروی»
«غلام‌حیدر اسیر هروی»، نویسنده و طنزنویس مشهور افغانستان که به دیابت مبتلا بود، بر اثر عوارض این بیماری در 19 عقرب(آبان) 1400 به عمر 64 سالگی در هرات درگذشت.
وی در سال ۱۳۸۴ با هزینه شخصی ماهنامه طنز «پالون» را منتشر کرد و این ماهنامه از محبوبیت ویژه در هرات برخوردار بود.
این نویسنده مشهور بخش زیادی از سرمایه شخصی خود را روی اثر «انبنچه گپ هرات» هزینه کرد و در این اثر اصطلاحات بومی هرات آورده شده است.
اسیر هروی در تلاش ترویج هرچه بیشتر گویش هراتی بود و در این بخش تلاش زیادی انجام داد.
گفتنی است «غلام‌حیدر اسیر هروی» ۳۲ جلد کتاب در حوزه‌ی فرهنگ و زبان فارسی به نشر رسانید و در همین زمینه، ۱۷ جلد کتاب آماده نشر داشت که به علت مشکلات مالی هرگز منتشر نشدند.
«عبدالملک صیاد»
«عبدالملک صیاد» مشهور به «صیاد بدخشی»، از شاعران و نویسندگان نامدار بدخشان، 6 قوس(آذر) 1400 به عمر 90 سالگی درگذشت.
صیاد بدخشی از کودکی شعر می‌سرود و سابقه کار در نهادهای دولتی را نیز داشت.
از صیاد بدخشی سه دیوان شعری به جا مانده که کتاب «نوای بینوایان» او چاپ شده و دو کتاب دیگرش هنوز شکل قلمی دارد.
گفتنی است بیشتر اشعار صیاد بدخشی از سوی هنرمندان محلی بدخشان خوانده شده است.
«برات‌علی فدایی هروی»
«برات‌علی فدایی هروی»، شاعر پیشکسوت و مشهور افغانستان روز 6 قوس(آذر) 1400 به عمر 92 سالگی دار فانی را وداع گفت.
فدایی هروی به دلیل سابقه طولانی در سرایش شعر، به «شیخ‌الشعرا» شهرت یافته بود. او در شهر هرات زاده شده بود و شعرهایش در چندین کتاب جداگانه چاپ و منتشر شده است.
از استاد فدایی، شعرهای بسیاری در مطبوعات افغانستان چاپ شده است.
«حریم راز»، «منتخبی از آثار فریاد خون»، «گنج اسرار و راز سخن»، «چامه‌ها و چکامه‌ها»، «راه روشن و گنج در ویرانه»، مهم‌ترین آثار استاد فدایی هروی است. کتاب دیگر این شاعر، «چامه‌ها و چکامه‌ها» است که در ۱۳۸۱ خورشیدی منتشر شده است.
فدایی قریحه ادبی و تسلط ستودنی بر اسلوب های شعر کهن داشت. وی در سرایش «شعر مقاومت» نیز شهرت خاصی داشت و شعرهای او در سال‌های جنگ با شوروی سابق، طرفداران زیادی میان مردم و جبهه‌های نبرد داشته است.
«سلام لوگری»
«سلام لوگری»، خواننده مشهور محلی افغانستان که حدود چهار دهه سابقه آوازخوانی و اجرای آهنگ‌های محلی اصیل لوگری را داشت، 3 دلو (بهمن) 1400در اثر بیماری درگذشت.
وی در ولسوالی «محمدآغه» ولایت لوگر درگذشت و در همان‌جا به خاک سپرده شد.
استاد سلام لوگری حدود ۸۶ سال سن داشت و در سال ۱۳۸۲ لقب استادی را نیز از طرف وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان به دست آورده بود.
این محلی‌خوان با اجرای آهنگ‌های اصیل لوگری در افغانستان و خارج از این کشور شهرت داشت و بیشتر مردم با نام و صدای او آشنایی دارند.
استاد «گل‌زمان»
استاد «گل‌زمان»، هنرمند نامدار افغانستان روز 13 دلو (بهمن) 1400 به عمر هشتاد و چهار سالگی درگذشت.
استاد گل‌زمان در سال ۱۳۱۸ در قريه چشمه «چينه كله» ولايت خوست زاده شد و در سال ۱۳۴۳ پس از آمدن به کابل به آوازخوانی در رادیو ملی افغانستان شروع کرد.
این هنرمند افغانستانی در سال ۱۳۶۱ جایزه آهنگ‌سرای درجه دو و در سال ۱۳۶۲ جایزه آهنگ‌ساز درجه یک افغانستان را به به دست آورد.
اولین آهنگی که با آواز وی از رادیو افغانستان نشر شد، آهنگ فلکلوریک «غندی مندی» بود.
استاد گل‌زمان بیش‌ترین آهنگ‌های پشتو را در رادیو افغانستان خوانده است.
با صدای او بیش از ۸۵۰ آهنگ در آرشیف موسیقی رادیو افغانستان و بیش از هشتاد آهنگ در آرشیف تلویزیون ملی افغانستان موجود است.
وزارت اطلاعات و فرهنگ دولت پیشین لقب «بابای موسیقی پشتو» را به استاد گل زمان اعطا کرده بود.
«محمدحسین یمین»
«محمدحسین یمین»، استاد برجسته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کابل و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی دار فانی روز 13دلو (بهمن) 1400 را وداع گفتند.
«محمّدحسین یمین» متولد ۱۳۱۵در ولایت پروان افغانستان بود که داکتری زبان و ادبیات فارسی داشت و از ۱۵ ثور (اردیبهشت) ۱۳۸۲ عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی بود.
«فرهنگ تلفّظ لغات با بیان معانی»، «دستور نگارش برای همه»، «کتاب فونولوژی و مورفولوژی (صرف دری)»، «برخی‌از ویژگی‌های دستوری شاهنامه»، «دستور تاریخی زبان فارسی دری»، «دستور معاصر زبان فارسی دری» و «تاریخچه زبان فارسی دری» از جمله آثار وی هستند.
م ا / ح ح
